Profilaktyka i terapia bólu odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa u kobiet w okresie ciąży.
Ból kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym jest jedną z najczęstszych dolegliwości u kobiet ciężarnych. Prawidłowe postępowanie, zarówno profilaktyczne jak i terapeutyczne może w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy samopoczucia i jakości życia kobiet w tym wyjątkowym dla nich okresie.
PRZYCZYNY BÓLU KRĘGOSŁUPA W OKRESIE CIĄŻY
Podczas ciąży (graviditas) dochodzi do szeregu przemian, zarówno czynnościowych, jak i strukturalnych, które mają na celu przystosowanie organizmu kobiety do funkcjonowania w nowych warunkach. Zmiany przystosowawcze obejmują większość układów, w tym także układ kostno-mięśniowo-więzadłowy (układ ruchu). Na skutek działania hormonów, a także zmian stosunków przestrzennych narządów wewnętrznych, dochodzi do istotnej transformacji postawy ciała. Skutkiem jest zmiana czynności biomechanicznej kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym oraz w obrębie stawów krzyżowo-biodrowych. Odpowiedz w postaci pogorszenia postawy ciała stanowi wtórną reakcję kompensacyjną układu ruchu na niekorzystne dla niego zmiany. Do najbardziej charakterystycznych cech sylwetki ciężarnej należą: pogłębienie lordozy odcinka lędźwiowego kręgosłupa, zwiększenie przodopochylenia miednicy oraz przesunięcie środka ciężkości ciała o około 2 cm w przód (poza granice fizjologiczne). Na skutek wymienionych zmian anatomicznych oraz działania hormonów - relaksyny i progesteronu - dochodzi do rozciągnięcia mięśni brzucha, a także rozluźnienia połączeń stawowych, szczególnie w obrębie miednicy. Hiperlordoza lędźwiowa wpływa na skrócenie mięśni przykręgosłupowych, natomiast zwiększenie przodopochylenia miednicy odpowiada za powstawanie obustronnych przykurczów mięśnia biodrowo-lędźwiowego (m. iliopsoas). Jednocześnie powiększenie gruczołów piersiowych powoduje protrakcję barków oraz zaburzenia ułożenia szyi i głowy, co może być przyczyną bólu głowy i karku. Zwiększona masa ciała również ma swoje konsekwencje. Konieczność dźwigania dodatkowych kilogramów obciąża nie tylko stawy kończyn dolnych (częste w ciąży koślawienie kolan ze względu na wzrost obciążenia stawów, ale także podświadomą chęć poszerzenia płaszczyzny podparcia z powodu zaburzeń równowagi, częste płaskostopie), ale także stawy kręgosłupa. Na uwagę zasługuje fakt, że na bóle dolnego odcinka kręgosłupa mogą mieć wpływ również przewlekłe zaparcia. W czasie ciąży ruchy perystaltyczne jelita są spowolnione na skutek działania progesteronu, często więc dochodzi do zaparć. Ten czynnik również powinien być uwzględniony podczas analizy przyczyn dolegliwości bólowych kręgosłupa u ciężarnych. Inną przyczyną bólu kręgosłupa w okresie ciąży może być ucisk powiększonej macicy na nerw kulszowy. Nerw ten może być również uciśnięty przez przemieszczony krążek międzykręgowy. Objawem może być zarówno ból umiarkowany, jak i pełnoobjawowa rwa kulszowa, kiedy ból promieniuje do pośladka i kończyny dolnej. Kolejną grupą przyczyn mogą być zmiany zwyrodnieniowe, wady postawy ciała lub zespoły bólowe kręgosłupa, na które kobieta cierpiała wcześniej, lub które w przeszłości nie zdiagnozowane, uaktywniły się właśnie podczas ciąży. Należy również pamiętać, że ciąża to okres pełen napięcia emocjonalnego, które może mieć odzwierciedlenie również w postaci nadmiernego napięcia mięśni przykręgosłupowych na całej długości kręgosłupa, nie tylko w odcinku szyjnym. Bolesne napięcie, które początkowo lokalizuje się w segmentach górnych, przenosić się może także na niższe poziomy. Analizując przyczyny powstawania bólu kręgosłupa u ciężarnych można wnioskować, że jest to problem złożony, który wymaga odpowiedniej diagnostyki oraz dobrze dobranego postępowania terapeutycznego.
METODY LECZENIA
cwiczenia_w_ciazyJeżeli działania profilaktyczne nie przynoszą skutku, lub nie zostały odpowiednio wcześnie wdrożone i pojawia się ból kręgosłupa, ulgę przyniesie fachowo przeprowadzona rehabilitacja. W terapii bólu odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa w okresie ciąży zastosowanie mają następujące metody:
Kinezyterapia
- ćwiczenia ogólnousprawniające,
- ćwiczenia relaksacyjne,
- ćwiczenia w wodzie,
- elementy metody Josepha Pilatesa.
Kinesio taping
Terapia czaszkowo-krzyżowa
Ciepłolecznictwo
Masaż
Aby potraktować temat wyczerpująco należy wspomnieć, że stosowane są również metody niekonwencjonalne, takie jak su dżok czy akupresura, jednak powinny być one wykonywane tylko przez wykwalifikowanych terapeutów po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
KINEZYTERAPIA
Przed wdrożeniem postępowania terapeutycznego należy wykluczyć wszelkie medyczne przeciwwskazania do wykonywania ćwiczeń w ciąży. W tym celu wskazana jest konsultacja z lekarzem.
Celem kinezyterapii jest ograniczenie, lub nawet likwidacja dolegliwości bólowych poprzez rozciągnięcie przykurczonych mięśni przykręgosłupowych w odcinku lędźwiowo-krzyżowym za pomocą fachowo dobranych ćwiczeń. Jednocześnie należy pracować nad utrzymaniem prawidłowego tonusu mięśni brzucha. Kinezyterapia obejmuje zarówno ćwiczenia ogólnousprawniające i relaksacyjne, jak i elementy metody Josepha Pilatesa oraz Aqua Terapii. Przy wzmacnianiu mięśni brzucha stosuje się ćwiczenia izometryczne. Należy pamiętać, że bezwzględnym przeciwwskazaniem do wzmacniania mięśni brzucha w okresie ciąży jest przepuklina kresy białej. Podczas ćwiczeń leczniczych przydatnym przyborem jest duża piłka rehabilitacyjna. Wykorzystując ją w terapii uzyskujemy pozytywny efekt w postaci aktywizacji mięśni posturalnych, w tym mięśni brzucha (konieczność utrzymania równowagi), a także odciążenie stawów kręgosłupa i kończyn dolnych. Bardzo skuteczne okazują się ćwiczenia w pozycjach niskich, szczególnie w klęku podpartym, gdyż taka pozycja odciąża w znacznym stopniu mięśnie kręgosłupa oraz dna miednicy. W terapii bólu odcinka lędźwiowio-krzyżowego kręgosłupa u kobiet w ciąży zastosowanie znajdują wybrane ćwiczenia z systemu Josepha Pilatesa. W metodzie tej bardzo istotnym elementem jest stabilizacja kręgosłupa lędźwiowego poprzez odpowiednie ustawienie miednicy (pozycja neutralna) oraz utrzymanie prawidłowego napięcia mięśni brzucha. W myśl jednej z podstawowych zasad tego systemu, bardzo ważnym elementem jest łączenie ruchu ze świadomym oddechem. Pilates uważał, że głęboki oddech przeponowy połączony z odpowiednim ćwiczeniem poprawia stabilizację odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Modyfikacja niektórych ćwiczeń Pilatesa może okazać się bardzo cenna w pracy z kobietą ciężarną. Na uwagę zasługują ćwiczenia w środowisku wodnym. Wymienić tu należy zarówno pływanie jak i ćwiczenia ogólnorozwojowe i aerobik w wodzie. Środowisko wodne stanowi element odciążający stawy kręgosłupa, jednocześnie woda zapewnia delikatny masaż co wspaniale rozluźnia napięte mięśnie i przykurczone tkanki. Należy pamiętać, że przeciwwskazaniem do ćwiczeń w wodzie w ciąży (poza ogólnymi przeciwwskazaniami do aktywności fizycznej w tym okresie) jest skłonność do infekcji dróg rodnych.
KINESIO TAPING
Kinesio Taping stworzony przez dr Kenzo Kase jest znaną i powszechnie stosowaną metodą fizjoterapeutyczną. Znajduje zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny: w neurologii, ortopedii, pediatrii. Jak wykazują badania naukowe jest również skuteczną, łatwo dostępną i bezpieczną metodą łagodzenia dolegliwości bólowych kręgosłupa w okresie ciąży. Metoda polega na aplikacji specjalnych taśm w różnych miejscach ciała w celu korekcji postawy, rozciągnięcia lub wzmocnienia wybranych grup mięśniowych, redukcji bólu. Poprzez zastosowanie odpowiednich aplikacji na powłokach brzusznych u kobiet ciężarnych aktywizowane są mięśnie brzucha, co znacznie odciąża odcinek lędźwiowy kręgosłupa i koryguje wadliwą postawę ciała (zaangażowanie mięśni posturalnych). Stosuje się ponadto aplikacje w okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa w celu normalizacji napięcia mięśni przykręgosłupowych oraz stabilizacji okolicznych więzadeł. Aplikacje te można stosować oddzielnie jak i równocześnie.
TERAPIA CZASZKOWO-KRZYŻOWA
Terapia czaszkowo-krzyżowa (Cranio-Sacral Therapy) jest jako metoda delikatna i nieinwazyjna coraz częściej stosowana w odniesieniu do dolegliwości bólowych kręgosłupa kobiet w okresie ciąży. Poprzez umiejętną pracę z ciałem pacjentki wprawny terapeuta jest w stanie zlikwidować bolesne ograniczenia ruchomości i złagodzić objawy. Terapia ta pozwala spojrzeć na pacjentkę globalnie, znaleźć przyczyny bólu i w znacznym stopniu je zredukować. Powinna być prowadzona wyłącznie przez wykwalifikowanych terapeutów.
CIEPŁOLECZNICTWO
Ciepło wpływa pozytywnie na bolesne, przeciążone, nadmiernie napięte mięśnie. W przypadku dolegliwości bólowych kręgosłupa lędźwiowego w ciąży można zastosować ciepły (ale nie gorący) prysznic lub kąpiel. Skuteczne mogą też okazać się ciepłe okłady z wykorzystaniem woreczka żelowego, który należy delikatnie podgrzać w mikrofali. Sprawdzi się również klasyczny termofor. Jest jedna ważna zasada, o której należy pamiętać. Stosujemy okłady ciepłe, a nie gorące i powinno być to oddziaływanie krótkotrwałe.
MASAŻ
Masaż w okresie ciąży może być wykonywany wyłącznie przy braku przeciwwskazań medycznych oraz po wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Wymaga od terapeuty dobrej znajomości fizjologii okresu ciąży, a także opanowania specjalnych technik masażu. Stosuje się zmodyfikowany masaż klasyczny w pozycjach ułożeniowych na boku oraz w siadzie. Oprócz masażu klasycznego można zastosować masaż relaksacyjny odcinka lędźwiowego z zastosowaniem miękkich piłek z wypustkami oraz małych, twardszych piłek jeżyków. Masaż ten można wykonywać w pozycji siadu klęcznego z oparciem tułowia przodem o dużą piłkę lub worek sako, a także w pozycji odwróconego siadu na krześle. Pobudza on krążenie w okolicy lędźwiowo-krzyżowej oraz rozluźnia nadmiernie napięte mięśnie. Warto wspomnieć, że masaż w okresie ciąży nie musi wcale ograniczać się do bolesnej okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Można również zastosować masaż powłok brzusznych, grzbietu na całej długości, a także kończyn górnych i dolnych. Masaż całościowy ma pozytywny wpływ na stan skóry (przeciwdziałanie rozstępom), a także zapobiega zastojom żylnym i limfatycznym, a więc przeciwdziała obrzękom, które są jedną z częstszych dolegliwości ciążowych.
No comments:
Post a Comment